İşbirliğine dayalı öğrenme: “öğrencilerin küçük gruplar oluşturarak bir problemi çözmek yada bir görevi yerine getirmek üzere ortak bir amaç uğruna birlikte çalışma yoluyla bir konuyu öğrenme” yaklaşımıdır.
Grup öğretiminde üyeler (öğrenciler) arasındaki etkileşim önemlidir. Geleneksel sınıflardaki öğrencilerin yarışına ve rekabetine son vermeyi amaçlayan ve başarıya birlikte ulaşmayı hedefleyen bir yaklaşımdır. Başlıca kurucuları John DEWEY ve VYGOTSKY’dir.
İşbirliğine dayalı öğrenme modelinin dayandığı temel sayıtlılar aşağıdaki gibi ifade edilmektedir.
1. İşbirliğine dayalı beceriler öğrenilebilir. Öğrenciler gruplara ayrılır ayrılmaz işbirlikçi tutumu otomatik olarak kazanamazlar ancak bununla ilgili beceriler kolayca öğrenilebilir.
2. Sınıfın fiziksel düzeni işbirlikçi çalışmayı etkiler. Öğrenciler grup oluşturup birbirleriyle işbirliği yapmaktan, yüz yüze iletişim kurmaktan ve karşılıklı konuşmaktan zevk alırlar
3. Grup üyelerinin birbirine katkısı ve grup dinamiği grup çalışmalarında önemlidir. Grup üyelerinin kimi sorumlulukları paylaşması önemlidir.
JOHNSON’a göre işbirliğine dayalı beceriler 4 grupta toplanmaktadır Þ
1) GRUP OLUŞTURMA Þ Bu beceri grubu örgütleme ve davranış normlarını kurabilme ile ilgilidir. Gruplaşma becerisini kazananlar çabuk grup oluşturur diğerlerini rahatsız etmeden alçak sesle konuşur, birbirlerine isimleriyle hitap eder ve grup etkinliklerine katılırlar.
2) GÖREVİ YERİNE GETİRME Þ Bu beceri için verilen görevi yerine getirmek, grup içinde iyi ilişkiler kurmak ve grup etkinliklerinin nasıl yerine getirileceğini bilmek gerekir.
3) GRUP ÇALIŞMALARINI FORMÜLE ETME Þ Bu beceri içinde üzerinde çalışılan öğretim malzemesinden en iyi şekilde yararlanmak ve bu öğretim materyalinin öğrenci üzerinde kalıcı izli olmasını sağlamak için grup üyelerine yardım etmek gerekir. Bu amaçla özet çıkarma önemli yerleri not alma, önceki öğrenmelerle ilişki kurma gibi etkinliklere yer verilir.
4) OLGUNLAŞTIRMA Þ Üzerinde çalışılan öğretim materyalini en ince ayrıntısına kadar inceleme grup üyelerinin değişik açılardan fikirlerini alma ve ortak bir görüş oluşturmada öğrencilere yardım etmek…
Bu becerilerin kazandırılmasında izlenecek yollar ise şöyledir Þ
→ Öğrenciler grup çalışmasının değerini anlamalı,
→ Öğrenciler ne yapacaklarını anlayabilmek için başarılı grup çalışmasıyla ilgili gerekli becerilerden haberdar olmalı,
→ Öğrenciler öğrendikleri becerileri uygulamalı,
→ Öğrenciler uyguladıkları becerilerin ne olduğunu bilmeli,
İşbirliğine dayalı öğrenme modeline göre grup üyeleri grubun bir bütün olduğunu, grubun başarısından yada başarısızlığından her üyenin sorumlu olduğunu bilmesi gerekir.
İşbirlikçi Öğretimin Şu Özellikleri Vardır: Þ
→ Öğrencilerin öğrenmeye güdülenmelerini ve dikkatlerini sürdürmelerini sağlar,
→ Sınıfta yarışmayı ortadan kaldırdığı için başarı ve başarısızlık grubun tüm üyelerince paylaşılır.
→ Öğrencilerin psiko-sosyal ve duyuşsal gelişimlerine katkıda bulunur.
→ Öğrencilere başkalarının bakış açılarından olaylara yaklaşma olanağı sağlar.
→ Grup içerisinde işbirliği, sorumluluk, paylaşma gibi değerleri geliştirir.
→ Öğrencilerin hoş görülü olmasını, konuları tartışmasını, fikirlere saygılı olmasını ve demokratik yaşam alışkanlıklarını geliştirir.
→ Düşük yetenekli ve öğrenme güçlüğü olan öğrencileri öğrenme sürecine katar ve daha üst öğrenme becerilerini kazandırır.
→ İşbirlikçi öğrenme grupları oluşturulurken öğrenciler arasında farklı yetenek, cinsiyet, başarı ve kişisel özellikleri bakımından HETEROJEN GRUPLAR belirlenmelidir.
→ İşbirlikçi öğretimde öğretmenin görevi heterojen grupların oluşması, gruplarda işbirliği, verimin arttırılması, ve ürünlerin değerlendirilmesindeki tüm aşamaları planlamaktır.
→ Özsaygı ve özyeterlik duygularını geliştirir.
→ Problem çözme ve üst düzey düşünme yeteneklerini geliştirir.
→ Grup amaçlara sahiptir. Ortak hareket edilir ve bireysel çaba gerekir. Grubun başarısı her üyenin çabasına ve sorumluluğuna bağlıdır.
→ İşbirlikçi öğretimde değerlendirme; grup içi etkinliklerin değerlendirilmesi ve bireysel değerlendirme olmak üzere iki türlüdür. Bireyin başarısı grubun başarısına dönüştürülür ve değerlendirme ölçütlere göre öğretmen ve grupça birlikte yapılır.
Öğrenme-Öğretme Sürecinde Sınıf İçinde Uygulanacak İŞBİRLİĞİNE DAYALI Öğretim Tekniklerinden Bazıları Şunlardır Þ
A) ÖĞRENCİ TİMLERİ-BAŞARI GRUPLARI TEKNİĞİ: Bu teknik SLAVİN tarafından geliştirilmiştir. Altı aşamada uygulanır Þ
a) Heterojen (ayrışık) öğrenci gruplarının oluşturulması,
b) Öğrenme ünitesinin gruba verilmesi,
c) Hangi grup çalışmasının yapılacağının belirlenmesi,
d) Grup çalışmasından sonra her öğrenciye test verilmesi ve bireysel olarak cevaplamalarının istenmesi,
e) Öğrencilerin aldıkları puana göre başarı sırasına dizilmesi,
f) Bireysel başarılar sonucunda grubun topladığı puana göre en başarılı gruba ödül verilmesi,
Ayrıca grubu oluşturan öğrencilerin grubun toplam puanına yaptıkları katkıya göre ödüllendirilmelerinin sağlanması böylece grup içi dinamiği arttırıp öğrencilerin güdülenmelerini sağlamak gerekir.
B) TARTIŞMA GRUBU TEKNİĞİ: Bu teknik SHARON ve LAZAROWİTZ tarafından geliştirilmiştir. Bu teknikte altı aşamada uygulanır: Þ
a) Tartışma konusunun seçilmesi ve ilgili grupların oluşturulması,
b) Öğrenme ünitesinin incelenmesi ve ne yapılacağının planlanması,
c) Okul içi ve okul dışındaki kaynaklardan yararlanılması,
d) Sunulacak grup raporunun hazırlanması,
e) Grup raporunun sınıfa sunulması,
f) Grup çalışmasının sınıf tartışmasına açılması ve değerlendirilmesi
Bu teknik sözel iletişimi geliştirme açısından oldukça etkilidir.
C) AYRILIP-BİRLEŞME TEKNİĞİ: Bu teknik ARANSON ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir. Öğrenciler diğer tekniklerde olduğu gibi küçük heterojen gruplara ayrılır. Öğrenilecek konular grup üyesi kadar küçük parçalara ayrılır. Her gruptan birer üyenin katılmasıyla bu parçalardan birini hazırlamak üzere yeni gruplar oluşturulur. Yeni oluşturulan gruplar konunun kendilerine verilen kısmı üzerinde çalışırlar. Sonra her üye grubuna dönerek kazandıkları bilgi ve becerileri grup arkadaşlarına öğretirler. Grup üyeleri tüm konuyu öğrendikten sonra sınav yapılır ve sonuçlar bireysel olarak değerlendirilir.
D) TAKIM OYUNLARI TURNUVA TEKNİĞİ: De Vries ve SLAVİN tarafından geliştirilmiştir. Bu tekniğe göre öğrenciler 4-5 kişilik gruplara yetenek ve cinsiyetlerine göre dengeli ve heterojen olarak ayrılır. Grubun amacı turnuvada başarılı olmaktır. Öğretmen grup üyelerine hedef konuyu sunar ve turnuvadaki durumlara uygun çalışma malzemesi verir. Öğrenciler de öğrenilecek konuyla ilgili tüm kitap ve kaynakları toplayarak bir araya gelirler. Birlikte çalışarak ve birbirlerini sınayarak turnuvaya hazırlanırlar. Haftada bir kez turnuvaya hazırlık sınavları uygulanır. Ve gruplara kısa cevaplı sorular yöneltilir. Turnuvalara her grubu temsilen bir öğrenci katılır ve elde ettiği puanlar takımın puanına eklenir. En yüksek puanı alan takım turnuvanın birincisi olur.
Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME modelinin temel ilkeleri aşağıdaki gibi sıralanır. Þ
- Gruplar en az 2 en çok 5 yada 6 kişiden oluşur. Ve öğrenme bu küçük gruplar içinde gerçekleşir.
- Öğrenmede öğrencilerin grup içindeki etkileşimleri önemli rol oynar.
- Öğrenciler arası yarışmadan çok gruplar arasındaki yarışma daha önemlidir.
- Öğrencilerin başarı yada başarısızlığı bireylerden çok gruplara aittir.
- İşbirliğine dayalı öğrenme sınıftaki farklı yetenek ve kişilik özelliklerine sahip öğrencileri bütünleştirir ve dostluk duygularını arttırır.
ÖRNEK─ 2002 KPSS Þ İşbirliğine dayalı öğretme sürecinde öğretmen: tek tek öğrencilerin çabası yerine grubun çabasını dikkate almaktadır.
Bu durumun öğrenme sürecinde nasıl bir etki yaratması beklenir ?
A) Öğrenmelerin kısa sürede gerçekleşmesini,
B) Öğrencilerin kendi sorumluluklarını düşünmeleri,
C) Grupla çalışmaya katılım ve ilginin azalması,
• D) Grup üyeleri arasında işbirliğinin artması,
E ) Öğrenciler arası etkileşimin azalması,
ÖRNEK─ 2003 KPSS Þ Bazı öğretme – öğrenme yaklaşımlarının açıklamaları aşağıda verilmiştir.
I . Ortak bir amaç doğrultusunda öğrencilerin küçük gruplar halinde, birbirlerinin
öğrenmesine yardım ederek çalışmaların sağlandığı öğretme – öğrenme yaklaşımı…
II . Bilginin, ilke, kavram ve genellemelerin etkin bir öğretme-öğrenme süreci için belli bir düzen ve aşamalık içerisinde aktarılmasını öneren yaklaşım.
III . Öğrencinin kendisinin kavram, ilke ve genellemelere ulaşmasını sağlayacak öğretme-öğrenme ortamının düzenlenmesini gerektiğini savunan yaklaşım.
Bu açıklamaların isimleri hangi seçenekte doğru olarak sıralanmıştır ?
I II III
A) Tam öğrenme Sunuş Yoluyla Öğrenme İşbirlikçi Öğrenme
• B) İşbirlikçi Öğrenme Sunuş Yoluyla Öğrenme Buluş Yoluyla Öğrenme
C) Buluş Yoluyla Öğrenme İşbirlikçi Öğrenme Yapısalcı Öğrenme
D) İşbirlikçi Öğrenme Tam Öğrenme Sunuş Yoluyla Öğrenme
E) Sunuş Yoluyla Öğrenme Buluş Yoluyla Öğrenme İşbirlikçi Öğrenme
ÖRNEK─ 2004 KPSS Þ İşbirlikçi öğrenme aşağıdakilerden hangisini sağlar ?
• A) Demokratik ortam ve birlikte çalışma yeteneği sağlar.
B) Öğrenciler arası yarışmayı arttırır.
C) Öğrencilerin birbirine karşı olumsuz tutum geliştirmesini sağlar.
D) Öğrencilerin bireysel çalışmasını sağlar.
E) Öğrencileri güdüler
NOT: Þ İşbirliğine dayalı öğrenmede öğretmen şu rollere sahiptir Þ
→ Öğretim amaçlarını belirleme,
→ Gruptaki üye sayısını belirleme,
→ Öğrencileri gruplara yerleştirme,
→ Sınıfın organizasyonu,
→ Öğretim materyallerinin seçimi,
→ Rollerin dağıtımı,
→ Değerlendirme süreci için ölçütleri belirleme,
→ Grup çalışmalarının etkili olarak işlemesini sağlama,